zaterdag 14 januari 2012

Philip Roth - Nemesis



Nemesis is een prachtig boekje van Roth uit 2010 over thema's als geloof, ongeluk en de schuldgevoel, dat mijns inziens terecht de Man Booker Prize 2011 gewonnen heeft (al weet ik niet wat de concurrentie was :-) )

Polio, oftewel kinderverlamming. Een ziekte waar ik vroeger tegen ingeënt werd, maar die verder erg ver van mijn bed stond. Dat je er dood aan kon gaan, wist ik als kind niet. En dat het verschrikkelijk besmettelijk was evenmin. Het leek mij als kind zoiets als de bof, lastig maar overkomelijk. Na het lezen van Nemesis weet ik beter. Roth begint met een paar gegevens, waardoor de ernst van de situatie gelijk staat als een huis: in 1916 was er een uitbraak van polio waarbij in het noord-oosten van de States meer dan 27.000 mensen ziek werden, en 6.000 stierven. Het vaccin waarmee wij allen zijn ingeent kwam in halverwege de jaren '50 van de vorige eeuw beschikbaar.

Het verhaal
Eugene (Bucky) Cantor is nadat zijn moeder in het kraambed is gestorven opgevoed door zijn grootouders. Zijn grootmoeder is een liefhebbende vrouw, zijn grootvader heeft een Echte Man van hem gemaakt: een man die zijn verantwoordelijkheden kent en die de plichten die daarbij horen zonder mokken vervult.
Het is zomer 1944 en Bucky is inmiddels 23 jaar oud. Terwijl in Europa D-day geweest is en de beste vrienden van Bucky aan het front vechten, is hij aangesteld om als speelplaatsleerkracht de kinderen van de Joodse wijk Weequahic (Newark) met sport en spel de zomer door te krijgen. Bucky had zo graag meegevochten in Europa maar is afgekeurd vanwege zijn slechte ogen. Hierover voelt Bucky zich schuldig, hij is immers als gymleraar lichamelijk meer dan in staat om te vechten?
In de zinderende hitte van de zomerse stad breekt polio uit en grijpt uitzonderlijk hard om zich heen onder de kinderen in de Joodse wijk. Dit maakt dat Bucky zich ook hier schuldig over voelt: hij heeft zijn kinderen niet kunnen beschermen, hij heeft zijn plicht verzaakt.
Alles wat er gebeurt slaat ook een deuk in Bucky's geloof: welke God slaat nu zijn volgelingen op deze vreselijke manier? En als we toch bezig zijn, welke God ontneemt een kind zijn moeder in het kraambed?
Teleurgesteld en ook bang gaat hij in op het aanbod van de leiding van het zomerkamp in de bergen, waar zijn vriendin werkt. Zal de in- en infatsoenlijke Bucky daar aan de polio en aan het allesoverweldigende schuldgevoel kunnen ontsnappen?

Het verhaal is geschreven vanuit het perspectief van een van de kinderen die in Newark bij Bucky op de speelplaats kwam in deze zomer, al weet je dat pas later (p. 108 in mijn editie) en lijkt het in het begin meer of er een alwetende verteller aan het woord is. Hij ontmoet Bucky 30 jaar na deze rampzalige zomer en tekent diens hartverscheurende verhaal op dat die hem in hun wekelijkse ontmoetingen vertelt. Juist doordat Roth heeft gekozen voor het perspectief van een betrokkene maar niet de 'ik'-vorm, heeft het verhaal een mooie, warme afstandelijkheid. Mooi ook dat in het eerste deel van het boek Bucky consequent als Mr. Cantor wordt aangeduid; hij wordt pas in het laatste deel, als beide mannen met elkaar bij een kop koffie zijn levensgeschiedenis bespreken, bij zijn koosnaam 'Bucky' genoemd.

"Why was the genuine tenderness of a loving grandmother any less satisfying than the tenderness of a mother? It shouldn't have been, and yet secretly he felt that it was - and secretly felt ashamed for harboring such a thought"

"Mostly Bucky considered himself a gender blank - as in a cartridge that is blank - an abashing self-assessment for a boy who'd come of age in an era of national suffering and strife when men were meant to be undaunted defenders of home and country."

"His conception of God was of an omnipotent being who was a union not of three persons in one Godhead, as in Christianity, but of two - a sick fuck and an evil genius." (een wrekende God dus eigenlijk, oftewel een Nemesis)

4 opmerkingen:

Geert zei

Dag Elsje.
Ik kwam vanavond heel toevallig op jouw boekenblog terecht. Een heel interessante trouwens. Enkele heb ik er al van gelezen (oa Kalme Chaos)en enkele heb ik nog op de plank staan (deze van Haruki Murakami). Een boek dat ik niet bij jou terugvind en ik je ten zeerste kan aanbevelen is "De stemmen van de Pamano" van Jaume Cabré. Ikzelf ben momenteel bezig in "Tonio" van A F Th van der Heijden en "Te voet door Frankrijk" van Susie Kelly (geen literair hoogstandje, maar ik hou nogal van soloreisverhalen vandaar). Ik heb alvast jouw link bij mijn favorieten geplaatst. Lees ze! groeten, geert

Elsje zei

Ha Geert,
Leuk om al die reacties zo binnen te zien komen! Tonio staat in mijn boekenkastje met ongelezen boeken te wachten op het juiste moment. En het boekje van Susie Kelly staat op mijn wishlist (ben een wandelaar :-)). We hebben blijkbaar een overlappende smaak, dus Cabré ga ik nu direct op mijn wishlist zetten.
Groet,
Elsje

Anoniem zei

Oh, maar dan zal je "Door Ierland met een koelkast" van Tony Hawks ook wel kunnen smaken! En de boeken van Josie Dew, een solo wereldfietsster heb ik ook heel graag gelezen, vooral voor haar grappige schrijfstijl. Bovenaan mijn lijstje in deze stijl staat nog altijd "Twee Ezels" van fotograaf/journalist Michiel Hendryckx, maar... dit heeft als ondertitel "Een jongensboek"! ;-)

Mijn favorieten staan hier: http://motorhomepage.webs.com/-%20Mijn%20favoriete%20boeken/Mijnfavorieteboeken.htm
Mijn boekenkast hier: http://motorhomepage.webs.com/-%20Mijn%20bib/Mijnbib.htm

Groeten,
geert

Elsje zei

Heb net even lekker tussen je favorieten zitten snuffelen. Leuk gesorteerd ook, min of meer op onderwerp!
Groeten terug,
Elsje