zondag 15 juli 2007

Gerbrand Bakker - Boven is het stil



Boven is het stil vertelt het verhaal van Helmer. Het boek begint als Helmer zijn vader 'verstoot' naar boven in de boerderij. De oude man is zwak en dat wordt er door de manier waarop Helmer hem (niet) verzorgt niet beter op. Af en toe krijgt hij iets kleins te eten. En als iemand vraagt of die zijn vader mag zien zegt hij: die slaapt. Overduidelijk heeft Helmer een diepgewortelde afkeer van zijn vader. Een oude, hulpeloze man.

Langzamerhand kom je erachter waarom dat zo is, hoe dat zo is gekomen. Zijn vader was niet altijd zo hulpeloos, nee, hij regeerde met straffe hand zijn bedrijf. En Helmer is niet uit vrije wil boer geworden, hij studeerde in Amsterdam. Maar toen zijn tweelingbroer Henk, de oogappel van zijn vader, omkwam bij een verkeersongeval dat door zijn verloofde Riet werd veroorzaakt, heeft de vader Helmer gedwongen zijn studie af te breken en te werken op de boerderij. En nu, jAren later, kan Helmer zich eindelijk afreageren. En doet dat ook, maar stilletjes. Zijn vader snapt niet waarom Helmer zo vijandig tegen hem doet.

In de loop van het verhaal duiken vrij onverwacht personen uit Helmers verleden op: de verloofde die door de vader het huis uit is gezet nadat Henk om was gekomen en de oude knecht, die na een vreselijke ruzie door de vader was weggestuurd. Voor de verloofde doet Helmer alsof zijn vader (al) is overleden. Even denkt hij dat ze voor hem komt, hij is immers eigenlijk zijn broer (tweeling!), ma ar ze wil eigenlijk alleen maar een soort noodopvang voor haar zoon regelen. Ook al zo'n rare figuur, die als het aan hem ligt, de hele dag lusteloos in bed doorbrengt.

Tsjee, wat een zwaar boek, en wat een vreselijk goed gekozen titel. Want niet alleen is het letterlijk stil (de vader zegt wel erg weinig en dat wat hij zegt, daar wordt geen gehoor aan gegeven), maar ook is het stil in het hoofd van de ik-persoon (Helmer). Hij handelt wel, maar lijkt daarbij vrij weinig te denken, te voelen. Beklemmend gewoon.

Mooi boek!

zaterdag 7 juli 2007

Michel Faber - The crimson petal and the white



Al tijden en tijden lag er een dikke pil in de kast: The crimson petal and the white, van Michel Faber. Zo'n dikke pil (ong 850 dichtbedrukte pagina's) dat ik de rust moest vinden om eraan te beginnen. Twee weken deed ik erover (en dat voor mij best snel), want ik werd gegrepen door de personages, de vertelwijze en het verhaal.

Londen, 1875. Sugar, een 19-jarig meisje met een groot intellectueel vermogen maar door haar afkomst veroordeeld tot de prostitutie, ontmoet de zoon van een industrieel, William Rackham.

Die zit op dat moment in de puree. Zijn vrouw Agnes gedraagt zich erg vreemd (en alleen wij lezers weten dat dat komt door een tumor in haar hoofd), het bestaan van zijn dochtertje Sophie (6 jaar) wordt bijna geheim gehouden om zijn vrouw niet van haar stuk te brengen, zijn broer is een wereldvreemde man die worstelt met zijn geloof en de begeerte die hij voelt voor een vriendin. Tot overmaat van ramp vindt Williams vader dat William nu maar eens aan de slag moet in de zaak, een parfumerie en knijpt, om dat voor elkaar te krijgen, de financiële kraan langzaam steeds een stukje dicht. De familie bevindt zich als gevolg van dit alles in een sociaal isolement.

William is het soort man dat iedereen de schuld geeft van zijn misère, behalve natuurlijk zichzelf. Maar als hij Sugar ontmoet, krijgt hij weer een doel in het leven: hij wil haar redden uit de prostitutie. Om haar gaat hij aan de slag, wat zijn financiële situatie vrijwel onmiddelijk weer uitstekend maakt. Hij huurt voor haar een huis en zorgt goed voor haar. Zijn leven lijkt dan in een stijgende lijn te komen. En zo ook het leven van Sugar. Van een simpel hoertje uit de slechtere wijken van Londen wordt ze de maitresse van een rijk man.

Maar dan slaat het verhaal om: impulsief biedt Sugar aan om gouvernante te worden van Williams dochter en William accepteert dat. Natuurlijk wordt ze daarmee van de verleidelijke vrouw in een privé-sekspaleisje een doodgewone medewerkster van zijn huishouden, wonend onder zijn dak. En daarmee slaat ook de stijgende lijn in zowel het leven van William als dat van Sugar om in een neerwaartse spiraal. Want William is en blijft een man die zijn eigen keuzes, als die tot problemen leiden, blijft afschuiven op anderen.

Prachtig boek! Zeer beeldend beschreven, interessante personages, een voor mijn smaak prettig tempo. Ja, zeer de moeite waard.