Ik houd helemaal niet van biografieën maar ja, ik kreeg deze van mijn moeder... Toen zag ik dat-ie door Marja Vuijsje geschreven was, dat is een vriendin van een vriendin van mijn moeder en daarom heb ik vroeger nog wel eens met haar te maken gehad. Ik werd meer dan aangenaam verrast moet ik zeggen.
Voor mij, geboortejaar 1969, is Joke Smit iemand die thuis gelezen werd en over wiens ideeën gepraat werd, maar over wie ik toch eigenlijk maar weinig wist. Vuijsje beschrijft haar leven op een prettige en soepele manier. Genuanceerd ook. Joke is jong aan kanker overleden (in 1981), dus veel van de mensen waarmee ze opgegroeid is, waar ze mee gewerkt heeft en waar ze mee geleefd heeft, leven nog en konden door Vuijsje geïnterviewd worden. Dat was trouwens niet de enige goede bron: het laatste jaar van haar leven gebruikte Joke om allemaal bandjes in te spreken met haar levensverhaal. Ook heeft ze jarenlang dagboekaantekeningen gemaakt.
Uit dit alles komt het volgende beeld naar voren: Joke Smit werd in 1933 geboren als eerste kind van een schoolhoofd van een School met de Bijbel en (natuurlijk) een huisvrouw. Een stevig christelijk geheelonthoudersgezin maar tegelijkertijd redelijk progressief want Joke mocht vlak na WOII naar het gymnasium in Utrecht, en daarna Frans studeren. Tijdens haar studie ontmoette ze haar latere echtgenoot, Constant Kool, met wie ze een intellectueel stimulerende relatie had. Ze trouwden en kregen twee kinderen. Joke bleef, tegen de gewoonte van de tijd in, ook na haar huwelijk een zeer actief maatschappelijk leven leiden.
Al snel ging ze zich verbazen over de verschillende behandeling van mannen ven vrouwen. En die verbazing sloeg om in woede, die ze gebruikte om haar meest beroemde artikel 'Het onbehagen van de vrouw' te schrijven, het artikel dat van haar het boegbeeld van de tweede feministische golf heeft gemaakt.
Vuijsje laat zien dat Joke radicaal was in haar ideeën: ze vond dat er op geen enkele wijze onderscheid mocht bestaan tussen mannen en vrouwen, in werk- en privé-zaken. In het verwezenlijken van haar idealen was Joke Smit echter niet radicaal, ze was geen actievoerder, wilde niet op de barricades, maar vond ze dat de boel via de politiek veranderd moest worden, door middel van een 'mars door de instituties'. Juist die lijn zorgde ervoor dat ze in de jaren '70 steeds minder aansluiting had bij de veelheid aan feministische groepen die in die tijd als paddenstoelen uit de grond schoten. Die wilden bijvoorbeeld mannen uitsluiten, terwijl Joke vond dat mannen en vrouwen de sekseongelijkheid samen moesten oplossen.
Naast haar professionele ontwikkeling besteedt Vuijsje ook de nodige aandacht aan Jokes privé-leven. Ze had het nog niet zo gemakkelijk. Een jeugd waarin ze het perfecte oudste kind moest zijn en was. Een huwelijk dat niet goed was en uiteindelijk ook op de klippen liep, aan de lopende band buitenechtelijke relaties die stuk voor stuk ook ongelukkig eindigden, behalve misschien die met de man waarmee ze de laatste paar jaar van haar leven sleet. Een zeer gedreven vrouw met altijd tijd tekort om al die dingen te doen die ze wilde doen. Een warm maar gelijk ook een zeer resultaatgericht iemand, die alleen op kwam draven als ze zaken kon doen. Een zeer intelligente dame.
Tijdens het lezen moest ik steeds aan de woorden van mijn moeder denken die vertelde dat je in de jaren '70 enorm geprest werd om mee te doen aan het grote partnerruilen. Het was abnormaal als je er niet aan meedeed, als je aangaf gelukkig te zijn met je partner. Belachelijk, dat kon echt niet hoor! En dat was maar in Delft. Kun je nagaan hoe het in Amsterdam moet zijn geweest, waar Joke en Constant woonden. Nu bijna onvoorstelbaar. Ook de kinderen van Joke en Constant hadden geen doorsnee leven. Joke zat regelmatig tijden in het buitenland (ze had bv een appartement in Parijs] en zeker toen zij en Constant uit elkaar waren, waren zij dan langere tijd alleen. Want natuurlijk bleven zij bij hun moeder wonen en zagen zij hun vader maar zo af en toe. Nu ook bijna onvoorstelbaar, want Joke en Constant bleven met elkaar omgaan, ze bleven verbonden via de feministische zaak.
Tot slot nog de verwijzing naar een artikeltje van Max Pam over Joke Smit en de biografie van Vuijsje over haar, waar ik door Brasikurtz op geattendeerd werd. Leuk ook om dat erbij te lezen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten