Juan Gabriel Vásquez - De informanten

Ik kreeg De informanten van uitgeverij Signatuur om te recenseren. Een roman van de Colombiaan Juan Gabriel Vásquez, met als aanbeveling op de blurb dat het een soort Philip Roth moet zijn. De vertaling is van Brigitte Coopmans.

Het verhaal
De Colombiaanse schrijver Gabriel Santoro [een alter ego van Vásquez?] is gebrouilleerd met zijn vader. Dat komt doordat hij een boek geschreven heeft over het leven van een goede vriendin van zijn vader, de vlak voor WOII uit Duitsland naar Colombia gevluchtte Sara Guterman. De vader van Gabriel, die trouwens ook Gabriel Santoro heet, veroordeelt het boek in de meest harde termen. In het openbaar ook nog. Waarom hij dat doet is onduidelijk. Daar doet hij geheimzinnig over.
Als Santoro sr. een zware hartoperatie moet ondergaan wil hij de onenigheid met zijn zoon uit de weg ruimen voor het geval hij tijdens de operatie komt te overlijden.
Maar hij haalt het en begint een nieuw leven, krijgt een veel jongere vriendin (de masseuse die hem begeleidt bij zijn revalidatie) en neemt zich met haar een leuk tripje voor voor rond de Kerst. Tijdens dat tripje komt hij evenwel te overlijden als gevolg van een verkeersongeval.
De vriendin van sr. vindt dat hij haar schandalig in de steek heeft gelaten en neemt wraak door het geheim van de vader op tv uit de doeken te doen: hij blijkt in WOII als informant te hebben gefungeerd voor de Amerikanen. Hierdoor is de vader van een vriend van hem en Sara op een zwarte lijst geplaatst, als 'heulend met Nazi-Duitsland'. De vader van de vriend was als gevolg daarvan lange tijd geïnterneerd en heeft daarna zelfmoord gepleegd. Zijn vrouw is van hem gescheiden en een geheel nieuw leven begonnen. De vriend zelf verbreekt alle banden met zijn familie en verdwijnt.
Het boek krijgt een verrassend einde als de vriend enkele jaren na het overlijden van Santoro sr. contact opneemt met Santoro jr. om zijn eigen verhaal uit de doeken te doen.

Het thema van het boek beviel me: schuld en boetedoening. Vergeven of vergeten of kan het beiden. Maar de uitwerking was niet zodanig dat het mij aansprak. Het duurde dan ook erg lang voor ik het uithad.

Ik denk dat dat kwam doordat het boek in vrij uiteenlopende stijlen geschreven is. De delen waarin over Sara gesproken wordt of over Santoro sr. zijn in bloemrijk proza gesteld met mooie verzorgde zinnen. Maar de delen over de vriendin van Santoro sr. zijn dan ineens weer in een hakkelend staccato met dito dialogen. Dat is verwarrend. Maar dient denk ik wel het doel van de desbetreffende delen.

Het belangrijkste is denk ik dat ik de sfeer van het boek erg bedrukkend vond. Het hedendaagse Colombia is net zo naargeestig als het Colombia van begin jaren '40. Eigenlijk is er niets veranderd. De angst regeert nog immer. Ik weet dat deze afkeer van de drukkendheid van het boek heel persoonlijk is. En dat andere lezers daar wellicht minder last van zullen hebben.

Enkele citaten:
"Niemand is wat hij lijkt. Niemand is ooit wat hij lijkt, zelfs de meest eenvoudige ziel heeft een ander gezicht."
------------------------------------
´Het hotel zat bijvoorbeeld vol vrouwen en Enrique was ervan overtuigd dat vrouwen zich ip de aardbodem bevonden om door hem als rijpe avocado´s te worden uitgekozen.´
------------------------------------
"Het schip van een kathedraal in aanbouw is iets huiveringwekkends."
[dit deed me denken aan de Sagrada Familia, waar ik inmiddels menig maal geweest ben]
------------------------------------
Ja, papa, verschrikkelijk, jij wist het, jij herinnerde je wat je gedaan had, wat jouw woorden hadden aangereicht. (Maar welke woorden dan, en hoe waren ze uitgesproken? Tegenover wie, in ruil waarvoor? Onder welke omstandigheden? Hoe had mijn vader de rol van informant uitgeoefend? Ik zou er nooit meer achter komen, want er waren geen getuigen van.) En nu moet je publiekelijk voor je woorden boeten.
------------------------------------
... de gevolgen die dat heeft gehad voor mij, zijn zoon, de enige persoon op de wereld die zijn fouten kon erven, maar ook zijn verlossing.
------------------------------------
... en in de stem van de nieuwslezers, in het gezicht van de buurtbewoners en de conciërge van het gebouw, zelfs in het autoverkeer op straat, voelden we de bijzondere sfeer opkomen die er in Bogotá hangt na een bomaanslag of een spraakmakende moord.
------------------------------------