Jonathan Franzen - Freedom

Het zijn de sterke benen die de weelde van de vrijheid kunnen dragen. Dat is het thema van de nieuwe roman van Jonathan Franzen. Want alle personen in het verhaal voelen zich vrij om te doen waar ze zin in hebben. En doen dat vervolgens ook. Maar de consequenties van hun gedrag willen ze liever niet onder ogen zien.

Het verhaal
Patty en Walter Berglund zijn de centrale figuren in deze roman. Ze ontmoeten elkaar tijden hun college-jaren. Patty is een talentvolle basketbalspeelster, die na een suf ongeluk haar sportieve ambities opgeeft en alleen nog maar een perfect moeder wil zijn. Ze is eigenlijk verliefd op Walters kamergenoot Richard Katz, de interessante rockmusicus. Maar als ze een lijntje naar Richard uitgooit, wijst die haar af: hij wil zijn vriendschap met Walter niet in gevaar brengen door iets te beginnen met diens vriendin. En dus vlucht ze in de armen van de wat saaie maar betrouwbare Walter, die haar aanbidt. Patty blijft ontevreden met deze keuze, en als ze jaren later haar levensverhaal optekent tijdens de therapie waarin ze gaat voor de depressies die haar blijven plagen, komt dat ook naar boven: was Walter maar meer Richard-achtig! Van dat perfecte moeder-zijn komt natuurlijk ook op den duur niets terecht want Patty kan slecht verkroppen dat haar kinderen andere keuzes maken dan zij voor ze in gedachten had. Dat ze hen daarmee van zich vervreemdt, ziet ze pas als het te laat is.

Walter is een man die zeer begaan is met het lot van de aarde. Hij doet zijn stinkende best om goed voor zijn gezin te zorgen, maar kan alleen maar constateren dat zijn vrouw diepongelukkig is, dat hij een afstandelijke dochter en een rebelse zoon heeft. Walter vlucht in zijn werk en maakt daarbij de keuze om het gezicht te worden van een initiatief van een heel rijk man, die een natuurreservaat wil stichten voor een trekvogeltje. Er zit echter een addertje onder het gras: het reservaat kan alleen een reservaat worden nadat het commercieel geëxploiteerd is: er moet eerst natuurverwoestende dagbouw plaats vinden. Door zich aan dit initiatief te verbinden verliest Walter zijn geloofwaardigheid als strijder voor natuur en milieu.

Richard, de kamergenoot van Walter, de rockmuzikant is een man die het leven het liefst niet al te serieus neemt. Ergens staat zoiets (vergeten te ezelsoren) als dat het "zijn lot is zoveel mogelijk vagina's te vullen", iets dat hem als aantrekkelijke rocker natuurlijk makkelijk af gaat. Hij is zijn leven lang verlief op Patty, een liefde waar hij niet aan kan toegeven, want zij is immers de partner van zijn vriend Walter! Hij maakt het soort muziek dat een heel klein publiek heeft, en hij leeft aan de rand van de zelfkant van de maatschappij. Dat leven bevalt hem zeer: er is geen verantwoordelijkheid die op hem drukt. Pas als hij een plaat maakt die geïnspireerd is op zijn liefde voor Patty komt zijn grote doorbraak. Daar schrikt hij zo erg van dat hij zijn muzikale carrière aan de wilgen hangt. Maar zo gemakkelijk komt hij daar niet mee weg.

Jessica, de oudste van Walter en Patty, komt er in het verhaal bekaaid af. Ze is de verstandigste en slimste van het hele stel. Maar is daarmee, vanuit het oogpunt van de schrijver of het thema van het boek, kennelijk ook de minst interessante figuur. Haar broer, de rebelse Joey, krijgt daarentegen een bijna even belangrijke rol toebedeeld als zijn ouders. Al vroeg is het een jongen die niet lijkt te willen deugen: hij verkoopt via het buurmeisje horloges op haar school (met vette winst), gaat uit pure pesterij (Patty heeft een hekel aan de buurvrouw) als hij een jaar of 14 is met hetzelfde buurmeisje Connie naar bed en trekt na een daverende ruzie hierover met zijn ouders bij die o-zo-verachte buren in. Connie is een vreemd meisje: haar hele bestaan draait om Joey. Wat hij wil, doet zij. En hoewel dat afhankelijke gedrag Joey ongelofelijk irriteert, kan hij toch niet van haar loskomen. Sterker, verbindt hij haar lot steeds sterker aan het zijne en maakt zich daarmee steeds meer los van zijn ouders. Tot zijn hang naar het snelle geld hem bijna de kop kost.

Geen van allen weten de romanfiguren raad met de vrijheid van handelen die ze hebben: ze maken keuzes maar weigeren vervolgens lange tijd daarvan de gevolgen onder ogen te zien, laat staan aanvaarden. Lichtpuntje aan het eind is dat Patty en Walter, als ook Joey eindelijk zichzelf recht in de ogen durven te kijken en durven te zeggen: dit is wie ik ben. Dit zijn de keuzes die ík heb gemaakt, de consequenties waar ík mee zal moeten (leren) leven. Daarmee geeft Franzen hoop voor de toekomst...