José Saramago - De tocht van de olifant

De tocht van de olifant van José Saramago is weer een meesterwerk. Wat kan die man schrijven zeg!

Het verhaal
Portugal, halverwege de zestiende eeuw. De koning besluit, op aanraden van zijn vrouw, om zijn neef, aartshertog Maximiliaan van Oostenrijk, een Indische olifant cadeau te doen. De olifant is twee jaar eerder naar Portugal gekomen en eigenlijk weet de koning zich niet zo goed raad met het dier. Dit is dé gelegenheid om toch nog een slaatje uit hem te slaan. Maximiliaan is op dat moment met zijn vrouw in het Spaanse Valladolid, relatief dichtbij dus. De olifant, Salomon, en zijn verzorger (kornak) Subhro vertrekken dus met een heel gevolg richting Valladolid. En van daaruit richting Wenen.

Geen ongevaarlijke tocht. Bergen met onbegaanbare passen, extreme hitte en ijzige koude, dreigende ongeregeldheden tussen de Portugese en Oostenrijkse troepen, storm op zee, bijgelovigheid, de luimen van de katholieke kerk en van aartshertog Maximiliaan, allemaal zouden ze ervoor kunnen zorgen dat Salomon niet in Wenen aan komt.

In heerlijke zinnen verhaalt Saramago van deze tocht. Het is alsof je naast hem op de bank zit en hij je zo uit de losse pols vertelt wat er allemaal gebeurt. Saramago schroomt niet om zichzelf op een gegeven moment ten tonele te voeren in het boek als een soort geestesverschijning, maar tegelijkertijd houdt hij de lezer van nu betrokken door allerlei terzijdes met verwijzingen naar de 21e eeuw.

Werkelijk een boek waar je niet minder dan vijf sterren voor kunt geven.

Een paar quotes (al doen die het boek natuurlijk nooit recht):
"..., en op een gedachte, ditmaal heel wat minder prettig, komt nu bij ons op, stel nou eens dat die mist van het soort is dat de huid aantast, die van de mensen, van de paarden en van de olifant zelf, hoewel die laatste zo dik is dat geen tijger er zijn tanden in kan zetten, niet alle mist is hetzelfde, op een dag zal men roepen gas en wee degene die dan geen nauwsluitende ijzeren helm op zijn hoofd draagt."
---------------------------------------------------
"..., zodat het volk dat langs de weg naar het defilé kwam kijken geen churra met merina verwarde, een castiliaans spreekwoord dat we hier expres gebruiken omdat we ons in castilië bevinden en niet onbekend zijn met de suggestieve kracht van een lichte toets couleur locale, waarbij, voor wie dat niet zou weten, churra de ongewassen en merina de gewassen wol is. Of, anders uitgedrukt, paarden, ook nog eens bereden door kurassiers die goudkleurig blinken in de zon, zijn heel iets anders dan twee koppels magere ossen die een wagen voorttrekken met een watertobbe en een aantal balen voer voor een olifant die daar onmiddellijk achteraan sjokt en een man met gespreide benen op zijn nek heeft zitten."
---------------------------------------------------
"En nu we toch bezig zijn, laten we maar toegeven dat een zekere ironische en norse toon die deze pagina's is binnengeslopen telkens als we het moesten hebben over oostenrijk en zijn inwoners, niet alleen behoorlijk agressief was, maar ook volkomen onterecht. Niet dat dat onze bedoeling was, maar we weten maar al te goed dat het, als je aan het schrijven bent, niet zelden gebeurt dat het ene woord het andere oproept, al was het maar omdat ze samen zo goed klinken, waardoor vaak het respect opgeofferd wordt aan onbezonnenheid en de ethiek aan de esthetiek, als zulke plechtige en ook nog eens volstrekt onnutte begrippen gepast zijn in een discours als dit. Om zulke redenen haal je je in het leven haast ongemerkt heel veel vijanden op de hals."
---------------------------------------------------