Marlene van Niekerk - Agaat

Hemeltjelief, wat een boek! Niet alleen bijzonder goed geschreven, maar ook wonderlijk goed geconstrueerd, en een meeslepend verhaal over interessante personen in een interessante omgeving in een interessant tijdperk. Need I say more?

Ok, more dus.

Het verhaal speelt zich af in de tweede helft van de vorige eeuw, in Zuid-Afrika. Of beter gezegd, het speelt zich af in een paar dagen eind 1996, als de hoofdpersoon, de witte Milla, op sterven ligt. Ze raakt langzamerhand steeds verder verlamd en kan vanaf het begin van het boek alleen nog maar door met haar ogen te knipperen communiceren met de buitenwereld. Ze wordt verpleegd door haar trouwe huishoudster, de zwarte Agaat. Milla wil dolgraag nog eens de kaarten zien van de 'plaas' (boerderij) waar ze woont, maar op de een of andere manier lijkt Agaat haar niet te begrijpen. Of misschien niet te willen begrijpen?

Agaat leest aan het sterfbed de dagboeken van Milla voor, beginnend in 1960 toen Milla na jaren huwelijk eindelijk zwanger was van haar eerste kind en Agaat voor het kind kwam zorgen. Al snel blijkt de lichamelijk licht gehandicapte Agaat niet alleen een moeder voor de baby te zijn maar ook het huishouden en daarna het runnen van de plaas van Milla en haar man Jak al snel in de vingers te hebben.

In het laatste deel van het boek komen ook de dagboekpassages vanaf 1953 aan bod, waardoor de bevreemdende verhouding tussen Milla en Agaat meer diepgang krijgt, en steeds beter te begrijpen is.

Naast de dagboekpassages en de 'aftakeling van Milla-scenes', komen er ook delen in het boek voor die in de je-vorm zijn geschreven. Die delen beschrijven hoe Milla Jak ontmoet, hoe ze trouwen, hoe vreselijk hij haar mishandelt en hoe ze desondanks probeert om er maar het beste van te maken. Tot slot zijn er korte cursieve stukjes opgenomen. Gedachten van Milla? Van Agaat? Van beiden? Dat kon ik niet doorgronden.

En door dit alles heen spelen natuurlijk de apartheid, de toenemende politieke isolatie van Zuid-Afrika in de jaren '60-'85 en vooral ook de veranderingen in de verhoudingen tussen wit en zwart (en arm en rijk) in de tweede helft van de vorige eeuw.

Geweldig boek!