Carol Shields - Unless

Van Carol Shields las ik eerder 'Larry's Party' en 'Republic of Love'. Allebei boeken waarin veel humor zat, boeken die over bijzondere personen met bijzondere hobbys en bijzondere beroepen gingen. Onlangs sloeg ik met een zucht 'Unless' dicht. Dit was zo anders dat het een poosje op mijn bureau heeft gelegen voor ik er een blogje aan kon/wilde wijden.

Het verhaal
De ik-persoon, Reta Winters is een redelijk succesvol vertaalster/schrijfster die in Canada woont, net buiten Orangetown. Ze is gelukkig getrouwd en heeft drie opgroeiende dochters. Alles lijkt perfect. Maar dan besluit haar oudste dochter Norah haar universitaire studie op te geven en zich te wijden aan de 'goedheid'. Dit doet ze door bij de ingang van een metrostation te gaan zitten bedelen. Reta vraagt zich af hoe dit toch in hemelsnaam heeft kunnen gebeuren en hoe zij haar dochter weer terug kan krijgen op het 'normale' pad. Haar redenering is dat haar dochter plat is geslagen door het besef dat je als vrouw uiteindelijk niets, maar dan ook niets in te brengen hebt in deze maatschappij. De maanden die volgen staan in het teken van het bewijzen van deze stelling. Haar man is echter van mening dat een traumatische gebeurtenis aan de wieg van de uitval van Norah moet hebben gestaan en stort zich juist helemaal in de 'posttraumatic stress'.

In het begin deed het verhaal me helemaal niets. Ik heb nog geen puberende dochters, en het leven van een schrijfster op het platteland: nou, laat maar. Maar ineens greep het boek me: namelijk op het moment dat ze haar stelling erin gooit. En vanaf dat moment kon ik het niet meer wegleggen. En gelukkig komt er ook steeds meer humor in, ondanks het loodzware onderwerp.

Bovendien is Shields gewoon een heel erg goede schrijfster, technisch gezien. En dat bewijst ze met Unless voor mij voor de derde keer. Ja, genoten dus (toch!).

Een van de thema's is van de kracht van taal: elk hoofdstuk heeft een bijwoord of voorzetsel, zeg maar een grammaticale stoplap, als titel: zo komen onder andere 'wherein', 'notwithstanding', 'once', 'thereof', 'hardly' en natuurlijk 'unless' langs als hoofdstuktitels. Ook komen regelmatig de vertalingen die Reta maakt van het werk van de Franse feministe Danielle Westerman langs: woorden die onvertaalbaar zijn van het Frans in het Engels of andersom.

Het boek heeft tenslotte de band tussen verschillende generaties vrouwen: mentor, leerling; moeder, dochter; grootmoeder, kleindochter in zich. En de band tussen de schrijfster en haar vertaalster maar ook die tussen schrijfster en de door haar beschreven (fictieve) personages. Carol Shields is overigens in 2003 op 68-jarige leeftijd overleden.

Enkele citaten ter afsluiting:
'I need to speak further about this problem of women, how they are dismissed and exluded from the most primary of entitlements. But we've come so far; that's the thinking. So far compared with fifty or a hundred years ago. Well, no we've arrived at the new millennium and we haven't "arrived" at all. We've been sent over to the side pocket of the snooker table and made to disappear.'

'I wonder why I can't adapt too. All I wanted was for Norah to be happy; all I wanted was everything. Instead I've come to rest on the lake bottom, stuck there in the thick mud, squirming, and longing to have my eyes taken away.'

'I was afraid of drowning in their approbation. There was nothing hard to hang on to. Any minute I would lose my balance and then I wouldn't be little Reta anymore. Like Norah, I wouldn't be anything.'

'I too am aware of being in incestuous waters, a woman writer who is
writing about a woman writer who is writing.'

'Willow is a superb cook and she has said to me a dozen times - I axaggerate, but only a little - that she reads cookbooks the way other people read novels. "But wouldn't you be less of a bore if you read novels?" I long to say, but of course I don't.'

'I don't think you intend to be discouraging in your book. I think you have merely overlooked those who are routinely overlooked, that is to say half the world's population.'

'Unless is the worry word of the English language. It flies like a moth around the ear, you hardly hear it, and yet everyting depends on its breathy presence. Unless - that's the little subjunctive mineral you carry along in your pocket crease. It's always there, or else not there. (...) Unless you're lucky, unless you're healthy, fertile, unless you're loved and fed, unless you're clear about your sexual direction, unless you're offered what others are offered, you go down in the darkness, down to despair. Unless provides you with a trapdoor, a tunnel into the light, the reverse side of not enough. Unless keeps uyou from drowning in the presiding arrangements.'

'Trombones look idiotically simple, but in fact they're the subject of legend and romance, even greatness.'

'Whenever Alicia (hoofdpersoon uit het boek dat Reta aan het schrijven is) thinks of idealized goodness, the image of granite comes to mind, polished surfaces, impermable stone. But stone can be crashed, rather easily, in fact.'

'The problem is, I'm not sure I believe in the thunderclap of trauma.'

'Life is full of isolated events, but these events, if they are to form a coherent narrative, require odd pieces of language to cement them together, little chips of grammar (mostly adverbs of prepositions) that are hard to define, since they are abstractions of location or relative position, words like therefore, else, other, also, therof, theretofore, instead, otherwise, despite, already and not yet.'

'There you have it: stillness and power, sadness and resignation, contradictions and irrationality. Almost, you might say, the materials of a serious book.'