Heerlijk boek weer van Ali Smith. Het is in twee edities verschenen: in de ene editie begin je in de 15e eeuw, met het verhaal van de Italiaanse schilder Francescho del Cossa, waarna je in het tweede deel overspringt naar het hier en nu, bij de 16-jarige Britse Georgia (George) (allebei de delen heten overigens 'one'). Ik las de editie die begon met het verhaal over George, dus dat ga ik hier volgen...
Het verhaal
De 16-jarige George is diep in de rouw om haar moeder die een paar maanden geleden totaal onverwachts overleden is na een acute allergische reactie. Die gekke, leuke, onvoorspelbare vrouw, die haar kinderen een paar maanden voor haar dood nog meenam naar het Italiaanse Ferrara om daar de fresco's te gaan zien waarover ze in een artikel las: fresco's van de hand van een Italiaanse 15e eeuwse schilder, waarvan men alleen weet dat hij bestaan heeft doordat hij een brief heeft geschreven aan zijn opdrachtgever waarin hij om meer loon heeft gevraagd voor de fresco's, gezien de uitzonderlijke kwaliteit van zijn werk. Als ze eenmaal in Italië zijn, is haar moeder de naam van de schilder vergeten, maar dat geeft niets: de fresco's zijn schitterend. Uitgebreid worden de verschillende taferelen in een van de palazzo's beschreven.
En dan ineens is haar moeder dood. Haar vader vlucht in drank, haar broertje is eigenlijk nog te klein om echt te begrijpen wat er aan de hand is. En George? Die begint met het obsessief bekijken van een pornofilmpje waarin een duidelijk gedrogeerd meisje door een oudere man misbruikt wordt. Alsof ze daarmee het leed dat het meisje heeft moeten ondergaan kan goedmaken.
George is een beetje een buitenbeentje in de klas, mede doordat ze zeer intelligent moet zijn (dat wordt nooit met zoveel woorden gezegd, maar het overduidelijk) en de irritante gewoonte heeft om de mensen om zich heen te verbeteren. Als ze door de al even buitenbeentjerige Helena gered wordt van een pesterij door klasgenoten, worden de twee vriendinnen. Helena (H. voor vrienden) is overduidelijk verliefd op George.
Als H. en George samen een project moeten doen over Sympathie en Empathie, bedenken ze dat het leuk zou zijn om dat te baseren op de 15-eeuwse schilder waar Georges moeder zo van onder de indruk was. Al zoekend komt George erachter dat er een schilderij van deze Del Cossa in de Londense National Gallery hangt. George gaat daar dag in, dag uit naartoe, om het schilderij in kwestie te bestuderen. En dat brengt de schilder een soort van weer tot leven, want in het tweede deel lees je vanuit diens perspectief: de geest van Francescho merkt dat er iemand (George!) naar zijn schilderij zit te kijken. De geest reist met George mee, ziet haar obsessieve bekijken van de pornofilm. De geest maakt mee dat ze daarna een nieuwe obsessie ontwikkelt: ze gaat posten voor het huis van een mysterieuze kennis van haar moeder. Daardoor komt ze minder in het museum en als gevolg daarvan glijdt de geest van Francescho terug de vergetelheid in...
Ondertussen heb je ook over het leven van Francescho het nodige meegekregen: geboren als een meisje besluiten zij en haar ouders dat ze haar talenten als kunstenaar alleen maar zal kunnen gebruiken als ze zich voortaan voor zal doen als jongen. En dat doet ze. Natuurlijk houdt ze niet iedereen voor de gek: als haar vriend en beschermheer Barto haar meeneemt naar een hoerenkast maakt ze daar de slimme deal dat de hoertjes doen alsof Francescho hen een geweldige nacht heeft bezorgd, ze hen zal betalen met portretten. Op die wijze maakt ze zich de menselijke anatomie eigen. En de liefde.
Totdat ook Francescho, na het overlijden van haar beide ouders, niet meer weet waar ze het moet zoeken. Barto probeert haar te helpen door haar twee bekers water te laten drinken: een beker van de vergetelheid en een beker van herinneringen. Als je die in de goede volgorde drinkt, word je weer even helemaal 'schoon', waardoor de pijn van alle herinneringen aan de nare dingen die je zijn overkomen, weer kunt verdragen. Een prachtige scène.
How to be both: jongen én meisje, hier én daar, toen én nu, bekijken én bekeken worden. Ali Smith weet het allemaal op een prachtige manier met elkaar te verbinden. Ik ben trouwens erg benieuwd hoe iemand die met Francescho's verhaal begonnen is de roman heeft beleefd. Dat lijkt me nog knap ingewikkeld. Maar misschien denkt die persoon dat ook wel van mijn editie :-)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten