Evelyn Waugh - Brideshead revisited

Een paar maanden geleden keken we met een groepje boekgrrls naar Brideshead revisited. Sommigen hadden het boek van Evelyn Waugh waarop de film gebaseerd is al weg gelezen, maar ik niet. Die schade heb ik de afgelopen weken ingehaald.

Het verhaal
Charles Ryder wordt tijdens de Tweede Wereldoorlog gestationeerd op het landgoed Brideshead. Daar heeft hij heel wat herinneringen aan. In zijn studententijd trok hij veel op met de zoon des huizes, Sebastian. Deze exorbitant rijke student neemt de bleue Charles op in zijn sociale groep van excentriekelingen. Die groep speelt verder een kleine rol, het gaat vooral om de relatie tussen Charles en Sebastian. Als Sebastian Charles meeneemt naar zijn ouderlijk huis ontmoet hij daar de rest van diens familie: de oudste broer, de eeuwige vrijgezel die Bridey genoemd wordt, de zus Julia die op zoek is naar een geschikte huwelijkspartner en de jongste, Cordelia, die zo graag als volwassene behandeld wil worden.
De vrouw des huizes heeft er de religieuze wind stevig onder. Althans, dat lijkt zo. Elk van haar kinderen vindt een manier om daaraan te ontsnappen. De oudste in zijn verzamelwoede, Julia in het huwelijk, Sebastian in de drank en Cordelia in de verpleging. De heer des huizes ontvlucht de knellende banden van zijn huwelijk± hij vertrekt naar Italie om daar met zijn minnares te leven. Langzamerhand blijkt wat die ontsnappingspogingen elk van hen kost. Charles incluis.

Ik heb altijd gedacht dat dit een nogal romantisch en wee boek was. Niets is minder waar. Het is gewoon heel goed geschreven! Ik heb genoten van dit inkijkje in de Britse adel in het interbellum.

Jan Siebelink - Knielen op een bed violen

Ik luisterde naar Jan Siebelink die zijn Knielen op een bed violen voorlas. En gelukkig leest hij niet zo goed voor, anders was ik denk ik kapot gegaan aan het verhaal. Want wat een akeligheid en onmacht, wat een zelfgekozen en opgelegd lijden.

Het verhaal
Het verhaal begint als het straatarme astmatische jongetje Hans Sievez zich op school realiseert dat hij niet sterk hoeft te zijn om bewonderd te worden: hij bezit talent om de mensen te laten lachen. Maar al snel valt er niet veel meer te lachen: zijn moeder overlijdt en zijn vader, een gewelddadige relifanaat kan zich amper het hoofd boven water houden.
Op een dag verlaat Hans het ouderlijk huis en ontworstelt zich daarmee aan het relifanatisme van zijn vader. Hij besluit in Den Haag bij een kwekerij te gaan werken. Daar ontmoet hij Josef Mieras. Deze probeert Hans in te palmen voor zijn Geloof, maar op aandringen van Hans' hospita houdt hij Josef op afstand.
Hij trouwt en start met zijn vrouw Margje, zijn lagereschoolliefde, een bloemenkwekerij. Ze hebben het zwaar maar goed. Tot Josef Mieras ineens opduikt. Dit keer lukt het hem wel om Hans in te palmen. Al snel zit die, tot groot ongenoegen van zijn vrouw, tot over zijn nek in de hyperzwartekousenkerk.
Daaruit weet hij niet meer te ontsnappen. En bijna sleurt hij ook nog zijn vrouw en zoons mee. Bijna. Dat is het enige lichtpuntje. Als je het al een lichtpuntje zou kunnen noemen, want zeker de jongste zoon is zo verknipt als wat.

Hoe simpel het bovenstaande ook klinkt, de zwaarte van het leven in dienst van het Ware Geloof is zo voelbaar beschreven dat de zomerse dagen waarin ik naar Siebelink luisterde regelmatig een paar graden kouder leken te worden.

Jonathan Safran Foer - Everything is illuminated

De debuutroman van Jonathan Safran Foer, waar hij in 2002 mee doorbrak, heeft mij in stille bewondering achtergelaten. Wat kan die man schrijven! En dan te bedenken dat hij op het moment van verschijnen pas 25 jaar oud was.

Het verhaal
Een Amerikaanse schrijver die ook Jonathan Safran Foer heet reist naar de Oekraine om daar te gaan zoeken naar Augustine, de vrouw die zijn grootvader van de Nazi's heeft gered. Ter plaatse dienen Alexander Perchov, diens grootvader en hun hond Sammy Davis, Junior, Junior hem tot gids.

Dit gegeven is op een bijzondere manier uitgewerkt: Alexander schrijft het verhaal van hun zoektocht, deels in een soort dagboekachtig verslag, deels in brieven aan Jonathan. Jonathan zien we eigenlijk alleen door de ogen van Alexander.
We krijgen wel mee van hoe hij de tocht beleeft doordat hij de geschiedenis van de familie vanaf het einde van de 18e eeuw tot het moment waarop zijn grootvader gered wordt door Augustine probeert te reconstrueren op een soort geromantiseerde manier. Zeg maar 'De geschiedenis van een Joodse gemeenschap in de Oekraine'.

Ik moest in het begin erg wennen aan de manier waarop Alexander Engels schrijft, tot ik me realiseerde dat hij natuurlijk met een woordenboek ernaast zit te schrijven, waarbij hij gewoon de eerste woordbetekenis neemt. Verhaspeld Engels. Overigens is dat niet tot in extremo doorgevoerd want grammaticaal klopt het allemaal best aardig, alleen de woordkeus is raar. Op het moment dat ik daaraan gewend raakte, kon ik me overgeven aan de vaart en spanning tot aan de onthutsende ontknoping waar de familiegeschiedenis van Foer die van Alexander keihard raakt.

Paul Auster - Man in the dark

Het verhaal
Een oude man heeft na de dood van zijn vrouw een akelig ongeluk gehad waardoor hij niet meer kan lopen. Daarom woont hij bij zijn pasgescheiden dochter in huis. Zijn kleindochter woont er ook, zij heeft niet lang daarvoor haar man verloren. Al maandenlang kijken de oude man en zijn kleindochter films. De ene na de andere. Om hun ellende te vergeten.

De oude man ligt ´s nachts wakker. Om de nacht door te komen verzint hij verhalen. In het verhaal van de nacht waarover het boek gaat belandt een jonge man in een soort parallel Amerika, een Amerika dat in burgeroorlog is. Hij krijgt daar de opdracht om de sleutelfiguur achter deze burgeroorlog om te brengen. Die sleutelfiguur is de oude man die het verhaal verzint...

Halverwege de nacht komt de kleindochter bij de oude man. Ook zij kan niet slapen. Zij vraagt hem haar te vertellen over hoe hij haar overleden grootmoeder leerde kennen, hoe zij samen leefden en waar het goed en mis ging in hun relatie. Dit om haar eigen huwelijk in perspectief te kunnen plaatsen.

Ik vond het verhaal over de jonge man die de opdracht vanuit het parallelle Amerika krijgt prachtig, een echt Austeriaans verhaal. Het gedeelte waarin hij met de kleindochter over zijn overleden vrouw en haar overleden man praat, sprak me daarentegen helemaal niet aan. Dat is veel minder ingenieus. Veel meer iets wat elke schrijver wel zou kunnen hebben verzonnen. Daarom: drie sterren.

Dimitri Verhulst - De helaasheid der dingen

We lazen De helaasheid der dingen met de IRL-leesgroep waar ik sinds kort lid van ben. Op mijn aanraden, want tot ik dit voorstelde had ik nog niets van Verhulst gelezen. En als nieuweling een schrijver voorstellen schept verwachtingen. Vorige week hebben we het boek besproken. Grappig toch, hoe de meningen uiteen kunnen lopen, voornamelijk door het gevoel dat het boek bij een ieder achterliet. We waren het eens: het is prachtig geschreven, Verhulst is een echte woordkunstenaar. Maar tegelijkertijd was bij sommigen de narigheid van het leven dat Verhulst beschrijft in tegenzin erover te lezen omgeslagen.

In De helaasheid tekent Verhulst herinneringen op aan het dorp waarin hij opgroeit, het Vlaamse Reetveerdegem. Hij woont met zijn vader en nonkels Zwaren, Herman en Potrel bij zijn oma. Het is een trieste bedoening, dit huishouden. Want de mannen zijn werkloos en hangen de godganse rond in de kroeg. Drank neemt in hun leven een centrale plek in. Neem bijvoorbeeld het verhaal 'de Ronde van Frankrijk' waarin Potrel een zuipwedstrijd organiseert: voor elke 'gereden' kilometer moet de deelnemer een bepaalde hoeveelheid drank tot zich nemen. Bergetappes betekenen sterke drank, vlakke ritten mogen op bier 'gereden' worden.
Ondanks de helaasheid van dit leven gaan de Verhulstjes door het vuur voor elkaar. Ze accepteren dat hun leven is zoals het is, en wee het gebeente van diegene die daar slecht over denkt.
Aan dit leven komt een eind als Dimitri door de kinderbescherming wordt weggehaald, ook al zo'n verhaal: de nonkels zijn meer bezig met het raden van de kleur van het ondergoed van de hun vreemde mevrouw dan met de vraag wat zij komt doen.
In het laatste verhaal gaat Dimitri weer terug naar het dorp. Daar gaat hij in een kroeg zitten wachten tot jawel, zijn nonkels binnen komen. Pas dan realiseert hij zich de kloof tussen hun leven en het zijne. En geneert hij zich voor zijn familie.

Wat een helaasheid allemaal. Mooi. Hilarisch. Ontroerend. Viezig. Een aanrader. Maar... niet zo mooi als Godverdomse dagen op een godverdomse bol

Rik Launspach - 1953

Het verhaal
Het is 1952. Julia en haar zus Bekka wonen bij hun ouders op hun Zeeuwse boerderij. Julia verlangt er bijna wanhopig naar het verstikkende dorpsleven achter zich te laten. Maar dan raakt ze zwanger van haar vriend Diewer, een vissersjongen uit het dorp. Hij gaat er bij het horen van het nieuws vandoor.
Haar ouders ontkennen in alle toonaarden dat Julia zwanger is want daarmee zouden ze de schande die dat met zich meebrengt onder ogen moeten zien. Julia zoekt haar heil in het hotel in het dorp, waar ze als kamermeisje werkt. Ze wordt door de uitbaters daarvan, Minke en Guus hartelijk opgevangen. Maar als de pas bevallen zus van Minke, Regina, hun hulp nodig heeft, moet Julia het alleen zien te rooien.
Vlak nadat ze bevalt van een gezonde zoon, Ernst, wordt Zeeland getroffen door de watersnoodramp. Daarbij raakt Julia Ernst kwijt. Haar allengs wanhopiger zoektocht naar de boreling staat centraal in het boek. Julia wordt bij deze zoektocht geholpen door Rutus, een jonge militair. Door Julia te helpen hoopt hij in het reine te komen met hetgeen er in de oorlog met zijn familie is gebeurd en waarvoor hij zichzelf verantwoordelijk acht.
Als derde verhaallijn is er een ingenieur van Rijkswaterstaat, die jaren eerder voorspelde dat deze ramp zich voor zou gaan doen, maar die werd weggezet als drammerige zonderling. Tijdens die rampnacht probeert hij met alle kennis zoveel mogelijk mensen te redden. Maar ook nu wordt zijn eigenzinnigheid niet op prijs gesteld.

Ik las het boek in één dag, en dat terwijl het toch geen dunnetje is (476 p), zo meeslepend is het verhaal. Het is geen literair meesterwerk, af en toe zelfs erg knullig geschreven, maar daarentegen heeft het een vaart en een prima plot. Hoewel die op het eind wel een beetje afgeraffeld wordt. Als in een film komen de verschillende personages nog langs in een soort van 'en wat gebeurde er nadat het verhaal ophield?'. Ik was dan ook niet verbaasd toen ik vlak daarna las dat het boek verfilmd is. Deze film, de Storm genoemd, gaat op 17 september in première.